Czym jest zachowek?

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, mającą na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Jest to forma zabezpieczenia dla osób, które w normalnych okolicznościach dziedziczyłyby majątek po zmarłym, ale z jakiegoś powodu zostały pominięte w testamencie.

Rola zachowku

1. Ochrona najbliższych członków rodziny: Zachowek chroni interesy najbliższej rodziny spadkodawcy, takiej jak dzieci, małżonek i rodzice. Dzięki temu nawet jeśli spadkodawca zdecyduje się rozdysponować majątek w inny sposób, najbliżsi krewni mają zagwarantowaną pewną część spadku.
2. Sprawiedliwość społeczna: Instytucja zachowku ma na celu zapewnienie, że najbliżsi krewni, którzy mogą być w trudnej sytuacji materialnej, nie zostaną całkowicie pozbawieni środków do życia po śmierci bliskiej osoby.
3. Ograniczenie dowolności testowania: Zachowek ogranicza swobodę testatora (osoby sporządzającej testament) w dysponowaniu swoim majątkiem. Ma to na celu zapobieganie sytuacjom, w których spadkodawca mógłby całkowicie pominąć swoich najbliższych w testamencie z różnych powodów, w tym nie zawsze sprawiedliwych czy racjonalnych.

Jak oblicza się zachowek?

Wysokość zachowku zależy od wartości udziału spadkowego, który przypadłby danej osobie w przypadku dziedziczenia ustawowego (tj. bez testamentu). W Polsce wynosi on:

• Dla zstępnych (dzieci, wnuki itd.), małżonka i rodziców – połowę udziału spadkowego, który przypadłby im na podstawie dziedziczenia ustawowego.
• Jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy lub jeżeli zstępny jest małoletni – dwie trzecie tego udziału.

Przykład zastosowania zachowku:

Jeśli spadkodawca pozostawił majątek o wartości 1 000 000 PLN i miał dwoje dzieci oraz małżonka, którzy w przypadku dziedziczenia ustawowego dziedziczyliby po 1/3 (czyli każde z nich po 333 333,33 PLN), to każde dziecko oraz małżonek mają prawo do zachowku w wysokości połowy tego udziału, czyli 166 666,67 PLN.

Dochodzenie zachowku

Jeżeli osoba uprawniona do zachowku nie otrzymała swojej części majątku w wyniku testamentu lub darowizn dokonanych za życia spadkodawcy, może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Jest to roszczenie o zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej, która stanowi równowartość należnego zachowku.

Podsumowując, zachowek jest ważnym mechanizmem w prawie spadkowym, który zabezpiecza interesy najbliższej rodziny spadkodawcy, zapewniając im minimalną ochronę przed niekorzystnym rozdysponowaniem majątku w testamencie.